Poszetka "Bóg Ojciec - Stań się" witraż Stanisław Wyspiański

Witraż Stanisława Wyspiańskiego to jedno z jego najwybitniejszych dzieł. Budził on i nadal budzi wielki podziw. Umiejscowiony jest w dużym oknie z tyłu nawy Kościoła OO. Franciszkanów w Krakowie. 

Dzieło pierwot­nie nosiło tytuł „Bóg wyprowadzający światy z chaosu”. Artysta nawiązał do ikonografii Sądu Ostatecznego Michała Anioła w kaplicy Sykstyńskiej, czyli połączenia wizji początku wszechświata oraz ostatecznego końca. Między tymi dziełami odnajdziemy wyraźny łącznik. Jest nim prawa ręka w ostatnim sprawczym geście Boga w kompozycji Michała Anioła i lewa ręka w pierwszym sprawczym geście w kompozycji Stanisława Wyspiańskiego.

„Stań się” jest niepokojące i piękne. Bóg Ojciec jest pokazany jako majestatyczny starzec. Długa broda i długie włosy przeplata się w roz­wianej szacie. W postaci Boga sumują się wszystkie żywioły: ognia, wody, powietrza i ziemi. Wszystkie one przenikają się i prze­chodzą przez postać Boga. Jego szata jest targana wiatrem i ogniem. Ciało postaci stapia się niemal w jedność z zie­mią, zawiłe linie szaty, które łączą się z wodą. Synteza żywiołów, esencja świata, pierwsza przyczyna, z której narodzi się świat, i w której udało się Wyspiańskiemu zamknąć niezwykłą energię i siłę.

„Stań się” zawiera w sobie tajemnicę. Za­skakujące są na przykład ręce Boga - lewa unosi się w geście tworzenia, pra­wa zaś opada. Zaskakujący jest wybór lewej ręki jako tej, która ma powo­łać świat do istnienia. Według tradycji ikonograficznej była to zawsze ręka prawa. Zastanawia również wygląd rąk, które wyglądają, jakby należały do różnych osób. Lewa jest umięśniona, potężna i pełna życia. Pra­wa jest niemal martwa, jakby była ręką szkieletu. Lewa ręka jest życiem, prawa – śmiercią. Obie należą do jednej osoby. Obie są częścią Boga. który jest dawcą życia i śmier­ci.

Witraż ma olśniewające barwy. Jest to niezwy­kła gradacja niebieskości i zieleni. „Wyspiański może dlatego (...) tak ukochał twórczość witrażową, że nie stosuje w niej barw imitujących rzeczywistość materialną, barw lśniących czy matowych - ale grać można kolorami odmaterializowanymi z ciężkości fizycznych ciał, prześwietlony­mi od wewnątrz półbarwami-półświatłami. Tutaj mógł dać postaciom czy kwiatom zjawiskową, półrealną, promieniującą wokół wizyjność, różną od najbarwniejszych nawet płócien" – Marta Romanowska..

Witraż Stań się! został wykonany w Innsbrucku w firmie Tiroler Glassma-lerei und Mozaik-Anstalt doktora Fritza Jelego, która miała opinię jednego z najlepszych zakładów w Europie.

Stanisław Wyspiański pisze w swoich listach: „Witra­że (...) są ostatnią pracą którą dają za nic, bo biorę za wszystkie razem 360 zł, ale ponieważ chcę mieć pracę tę wykonaną i wiem najściślej że takiej dru­giej nigdzie w Europie nie ma, więc to mię cieszy".

AB 2010.08.24
Bibliografia: „Wyspiański” Marta Tomczyk-Maryon


Informacje o artyście:

Stanisław Wyspiański urodził się 15 stycznia w Krakowie w 1869 jako pierwsze dziecko rzeźbiarza Franciszka Wyspiańskiego i Marii zd. Rogowskich. Zajmował się malarstwem, architekturą, sztuką stosowaną, grafiką (również książkową), witrażem. Był wybitnym dramatopisarzem, poetą i reformatorem teatru. Był niemal tak wszechstronny jak twórcy renesansowi. Trafne jest również porównanie jego osoby do Leonarda da Vinci.
Gdy miał 7 lat zmarła jego mama. Wychowywał się u wujostwa, gdyż jego ojciec nie był w stanie sprawować nad nim opieki (alkohol, problemy materialne). Państwo Stankiewiczowie traktowali go jak własnego syna. Od najmłodszych lat miał kontakt z kulturą. Dom wujostwa był odwiedzany przez taką osobistość jak Jan Matejko. On zauważył jego talent, który zrobił na nim wielkie wrażenie. W gimnazjum poznał Józefa Mehoffera , Lucjana Rydla oraz Stanisława Estreichera.
Będąc studentem w Szkole Stuk Pięknych w Krakowie Stanisław bardzo się wyróżniał. Matejko dał mu więc udział w wykonaniu polichromii w Kościele Mariackim. Gdy Stanisław miał 21 lat wyruszył w podróż po Europie odwiedzając Włochy, Szwajcarię, Francję, Niemcy i Pragę. Przebywając w Paryżu, żył bardzo biednie. Utrzymywał się ze stypendium Szkoły Sztuk Pięknych. W Paryżu spotkał Paula Gauguina i nabistów, którzy wywarli bardzo wielki wpływ na jego sztukę. Wtedy również zainteresował się teatrem zwłaszcza tragedią antyczną i twórczością Szekspira. Miał też swój udział w ruchu modernistycznym. W rok przed śmiercią został profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W czasie śmiertelnej choroby opiekowała się Stanisławem ciotka Stankiewiczowa, która mimo wielu konfliktów darzyła go dozgonną miłością. Zmarł w 1907 roku w Krakowie.
Jego ulubioną techniką był pastel, którym najczęściej malował portrety oraz pejzaże. W jego malarstwie widać wielki wpływ Jana Matejki, który łączył z dekoracyjnością, secesyjną giętką linią, (stosował też motywy roślinne), i impresją. Źródło: link