Obrazy mistrzów "Dama z gronostajem" Leonardo da Vinci

Kim jest przed­sta­wiona dama?

Cecylia Gallerani była kochanką księcia Ludovica Sforzy zwanego il Moro, i znaczącą postacią na dworze Sforzów. Była kobietą bardzo dobrze wykształconą, obracała się wśród elity intelektualnej Mediolanu, prowadziła dysputy filozoficzne, biegle władała łaciną i starożytną greką, tworzyła poezję i uważana była za jedną z najwybitniejszych włoskich poetek tego okresu.

Dama z łasiczką czy może raczej dama z gronostajem?

Obraz przez długi czas znany był pod tytu­łem Dama z łasiczką, jed­nak finalnie przyjęto inną wersję. W sza­cie let­niej gro­no­staj ma cze­ko­la­do­wo­-brą­zowy wierzch ciała, łatwo go wtedy pomy­lić z łasicą, jed­nak jesie­nią zmie­nia ubar­wie­nie na białe.

W gruncie rzeczy trudno jednoznacznie zidentyfikować zwierzątko przedstawione na obrazie. Przyglądając się Leonardowskim szkicom łapy psa i niedźwiedzia, można zauważyć, że zwierzątko trzymane przez Gallerani ewoluowało właśnie z tych szkiców.

Leonardo da Vinci, szkice, ok. 1485, fot. www.metmuseum.org

Portret powstał w czasie, gdy Ludovico był już zaręczony z Beatrice d’Este. Malarz nie mógł wprost ukazać tajemnego związku Sforzy i Gallerani, ukrył więc relację w symbolach. Gronostaj (gr. galé)¹, symbol czystości, nawiązuje zarówno do nazwiska Gallerani, jak i do godła Ludovica Sforzy, kawalera Orderu Gronostaja². Ponadto gronostaj został ujęty przez artystę tak, by zakrywał brzemienność Gallerani, która nosiła wówczas w łonie syna Ludovica – Cesare’a. Identyfikacja trzymanego przez Cecylię zwierzątka jest nadal kwestią sporną, tak czy inaczej chodzi tu o emblemat, a nie o zoologiczną dokładność. Miękko skręcone ciało gronostaja i obrót torsu kobiety były absolutną nowością w sposobie portretowania, która nadawała kompozycji rytmu i sugerowała ruch sylwetki kobiecej, obracającej się w przestrzeni po spirali odwrotnej w stosunku do układu ciała zwierzęcia. Ruchliwa kompozycja portretu przywodzi na myśl barokową figurę serpentinatę (z wł. serpentine figure – układ postaci charakteryzujący się silnym, czasami wręcz nienaturalnym skręceniem ciała, mającym na celu nadanie jej lekkości i dynamiki, układ popularny w manieryzmie)³.

Plecione motywy zdobiące suknię Damy uważane są za swego rodzaju sygnaturę Leonarda. Nazwisko Vinci pochodzi od vinchi – trzcin plecionych na toskańskich wsiach. Leonardo często umieszczał sploty vinchi w swoich kodeksach i obrazach⁴. Portret Cecylii Gallerani powstał w okresie, kiedy artysta prowadził badania i eksperymenty optyczne. Światło w obrazie podobne jest do oświetlenia w studiu fotograficznym. Skupione, pada na modelkę z prawej strony, uplastyczniając tym samym postać jej i zwierzątka. Obszerne studia poświęcono także analizie stroju Damy, wskazując, że modelka strojem i fryzurą reprezentuje modę hiszpańską na dworze mediolańskim⁵.

Więcej: link

-----------

Poszetka jest częścią naszej kolekcji „Arcydzieła Mistrzów”, którą realizujemy ze zbiorów Muzeum Narodowym w Krakowie. Powstała w limitowanej ilości 100 sztuk. wykonana z najwyższej klasy angielskiego jedwabiu z rejonu Macclesfield, w wielkości oddającej detale dzieła (40 x 40 cm). Ręcznie obszyta w Polsce metodą „royal”.